Suecka kriza: Dan kada su Velika Britanija i Francuska započele bombardiranje Egipta

Suecka kriza: Dan kada su Velika Britanija i Francuska započele bombardiranje Egipta
Suecka kriza iz 1956. bila je oružani završetak krize u odnosima između Egipta s jedne i saveza između Velike Britanije, Francuske i Izraela s druge strane.

Predmet krize bila je kontrola nad strateški važnim Sueckim kanalom. Usprkos vojnim uspjesima, rezultat je bio blamaža i slabljenje evropskih sila, jačanje egipatskog položaja na Bliskom istoku i porast uticaja SSSRa u tom području.

Počeci krize sežu još u 1952. Nakon svrgavanja kralja Faruka od strane egipatske vojske, nova vlast mijenja dotadašnju kooperativnu politiku sa evropskim silama i zauzima nacionalistički panarapski smjer. Takav smjer je podgrijao konflikt s Izraelom kao i s Francuskom i Britanijom koje su držale kontrolu nad Sueckim kanalom. Godine 1954. Velika Britanija se obavezala povući svoje vojne snage iz tog područja. Sve je ukazivalo na mirno rješenje.

suez3

Tijekom 1956. se zaoštrio sukob između Egipta i Izraela, jer su počeli učestali napadi na Izrael iz Egipta i iz pojasa Gaze okupiranog od strane Egipta. Vođen predsjednikom Naserom, Egipat u to vrijeme blokira zaljev Akaba, zatvara Suecki kanal za izraelske brodove, i time krši međunarodno pravo. Istovremeno, sa Sirijom i Jordanom Egipat osniva "Ujedinjenu arapsku vrhovnu komandu".

suez4

Oktobra 1956. godine na tajnom su se sastanku našli premijeri triju država, čiji su strateški interesi u najvećoj mjeri bili povrijeđeni Naserovom politikom - premijer Francuske Mole i Velike Britanije Entoni Idn i Izraela David Ben-Gurion. Velika Britanija je odlučila zaštititi ugrožene interese svog kapitala u kompaniji koja je upravljala Sueckim kanalom te povratiti svoj izgubljeni uticaj na Bliskom istoku. Francuska je, uz motive slične britanskim, računala na to da bi rušenjem Nasera direktno uticala i na slabljenje egipatske podrške tadašnjim protivfrancuskim ustancima u Alžiru, Maroku i Tunisu. Sasvim prirodno, za zbivanja u Egiptu bio je zainteresovan i Izrael koji je želio eliminisati najsnažniju protivničku vojsku i neutralisati palestinske baze u pojasu Gaze. Na sastanku je postignut dogovor o zajedničkoj vojnoj akciji na Egipat i o rušenju Nasera. 

suez2

Plan nazvan Operacija Teleskop predviđao je napad Izraela na područje Sinajskog poluostrva nakon čega će se pod izgovorom zaštite stranih brodova u kanalu u sukob umješati Velika Britanija i Francuska. Početni izraelski udar privući će egipatske snage na Sinajsko poluostrvo, koje su onda vazdušnim desantima britanskih i francuskih jedinica u području Sueckog kanala trebale biti odsječene i uništene. Izrael je u tajnosti mobilizirao sve motorizovane jedinice kojima je raspolagao i pripremio se za iznenadni napad.

suez5

Egipatska vojska je tokom kratkog Sueckog rata 1956. teško stradala, vazduhoplovstvo je gotovo uništeno, a uveliko je oslabljena i ratna mornarica. Suecki kanal je bio zatvoren do 1957., a Egipat je 1962. nadoknadio vrijednost nacionalizirane imovine izvornim vlasnicima. Arapske zemlje su u znak protesta nakon Suecke krize smanjile isporuke nafte Zapadu, stvarajući mali naftni udar i blagi nagovještaj velike naftne krize koja će se dogoditi nakon rata 1973. godine. Uprkos činjenici da je s vojne strane operacija bila uspješna, za Veliku Britaniju i Francusku je na političkom i diplomatskom nivou bila potpuni fijasko i dovela je do velikih potresa na domaćim političkim scenama.

Ne propustite