Sarajevo u NDH: Do kraja 1941. jevrejski učenici su nestali iz dnevnika sarajevskih škola...
O obrazovnom sistemu NDH i promjenema koje nastaju u bh. školstvu nakon uspostave ove države ekipa Novog razgovarala je sa Sanjom Gladanac iz Instituta za istoriju Sarajevo, koja je 2012. magistrirala na temu „Državno školstvo u Velikoj župi Vrhbosni u Drugom svjetskom ratu sa akcentom na njegov ideološki sadržaj“.
Gladanac ističe da su odmah nakon uspostave NDH ustaške vlasti za cilj imale iz temelja izmijeniti naslijeđeni školski sistem Kraljevine Jugoslavije:
„Uslovljen načelima ustaškog pokreta, aktuelnom ratnom situacijom i potrebama novih vlasti, kao glavni cilj odgojne-obrazovne politike NDH određeno je stvaranje nacionalno svjesnih mladih generacija koje će biti sposobne i spremne u budućnosti preuzeti kormilo hrvatske države i očuvati najveću tekovinu ustaškog pokreta, Nezavisnu državu Hrvatsku sa ustaškim autoritarnim režimom na čelu. Sa namjerom da se ostvari postavljeni cilj, ambiciozno se krenulo u izgradnju školskog sistema u „ustaškom duhu“.
I dok su u školskim udžbenicima veličani Benito Musolini i Adolf Hitler kao stvaraoci novog svjetskog poretka koji su svojim zemljama donijeli blagostanje i preporod, te domaća ustaška verzija njihove ideologije, s druge strane je vršena demonizacija Jevreja i Srba:
„Jevreji su prikazani na krajnje jednoličan i stereotipnan način: kao kapitalista u čijim rukama se skupio sav novac i koji su teškim radom i slabom nadnicom izrabljivali i mučili svoje radnike. U skladu s ustaškim ideološkim interpretacijama, Srbi su portretirani kao remetilački faktor pri izgradnji hrvatskog državnog i nacionalnog jedinstva i uopšte kao destruktivan i antihrvatski element u hrvatskoj prošlosti“.
Ovakav stav ustaškog režima srpski i jevrejski nastavni kadrovi ubrzo su osjetili na svojoj koži:
„U zamišljeni model idealnog hrvatskog učitelja/nastavnika Jevreji se, kao nearijevci, nisu uklapali već su po osnovu rasnih zakona odstranjeni iz škola prvih mjeseci ustaške vlasti. Skoro dvomilijunska brojnost Srba na teritoriji NDH (1,8 miliona) uslovila je složeniji odnos ustaških vlasti prema njima i diferenciranje na: domaće Srbe – rođene u NDH (koji su bili privremeno prihvatljivi), i strane Srbe– rođene u Srbiji i Crnoj Gori (koje je bez izuzetka trebalo odstraniti s teritorija hrvatske države). U skladu s tim određen je i njihov položaj u školskom sistemu NDH. Srpski nastavnici porijeklom iz Srbije i Crne Gore otpušteni su iz službe što je legalizovano i objašnjeno kao ispravljanje nepravdi iz prethodnog monarhističkog sistema. Domaćim Srbima koji su zadržani u nastavi, kao i ostalim nastavnicima Hrvatima, glavni preduslov zadržavanja službe bilo je neisticanje protuhrvatskog stava u međuratnom periodu te iskazivanje odanosti novoj državi i političkom režimu“.
Isti princip je primjenjen i na učenike jevrejske i srpske etničke pripadnosti:
"U školskim dnevnicima sarajevskih škola pronalazimo imena učenike Jevreja, koji u uslovima opšte antisemitske kampanje pokušavaju svoje porijeklo prikriti drugačijim vjerskim izjašnjavanjem (kao pripadnici katoličke, islamske, grkoistočne, starokatoličke, evangelističke vjere) ali s intenziviranjem antisemitske politike terora ubrzo nestaju iz školskih klupa. Različito pravno tretiranje Jevreja kao inferiorne rasne kategorije, te Srba kao opasanog nacionalnog elementa uslovilo je njihovu diferenciranu poziciju u školskom sistemu. Za strane Srbe (doseljene iz Srbije i Crne Gore) bilo je predviđeno preseljenje (u Srbiju), dok su djeca domaćih Srba označena vjerskom nominacijom kao pravoslavci redovno pohađali nastavu“, navodi glodanac.
Kompletan intervju pogledajte u našem videu.