Srbija na ivici promjena: Kako korupcija i protesti oblikuju političku scenu
Dok mnoge zemlje širom svijeta prigrli populističke i ekstremno desničarske pokrete, Srbija se suočava sa pobunom koja se širi, u kojoj se čuju zahtevi za moralnim integritetom, socijalnom pravdom i direktnom demokratijom. Ovaj talas revolta, koji traje od novembra, osvetljava duboke socijalne i političke nesigurnosti, koje odražavaju sistemsku korupciju, političku stagnaciju i sveprisutnu nesigurnost.
Srbija je od novembra doživjela seriju protesta velikih razmjera, koja je započela tragičnim događajem na železničkoj stanici u Novom Sadu. Kolaps nadstrešnice 1. novembra, u kojem je poginulo 15 ljudi, pokrenuo je svakodnevna okupljanja građana u 11.52, tačno u trenutku tragedije, kada tisuće Srba odaje počast žrtvama. Ovaj trenutak je postao simbol borbe protiv korupcije koja, prema mnogim, stoji iza neodgovornosti vlasti i nesreće.
Protesti i štrajkovi: Ujedinjenje protiv sistema
Ubrzo nakon nesreće, protesta se šire. Okupacija više od 80 univerziteta i srednjih škola, štrajkovi advokata i prosvetnih radnika, te podrška poljoprivrednika, jasno ukazuju na širinu nezadovoljstva. Pokret koji se pojavio prkosi očekivanjima vlade, a poziva na drastične demokratske reforme, duboko korijenjene u zahtjevu za većom odgovornošću i transparentnošću.
Protesti su od početka bili usmjereni na borbu protiv sistemske korupcije. Plenumi na univerzitetima, iako izazivaju debate o njihovoj političkoj orijentaciji, jasno odbijaju bilo koju personalizaciju. Ime predsjednika Aleksandra Vučića nikada se ne pominje, umjesto toga, on se opisuje kao "osoba koja zauzima predsjedničku funkciju". Ova strategija ima za cilj oslabiti ličnu moć lidera, koji je često bio viđen kao neupitni heroj i mučenik u medijima.
Vučićev režim i prošlost iz 1990-ih
Sadašnji predsjednik Aleksandar Vučić nije nepoznat manipulisanje političkom opozicijom, koristeći ekstremne desničarske grupacije kao "strašila", što podsjeća na praksu koju je Slobodan Milošević koristio s Vojislavom Šešeljem. Vučić je, iako neko vrijeme bio dio Srpske radikalne stranke (SRS), kasnije formirao Srpsku naprednu stranku (SNS) kako bi se pozicionirao kao pragmatičan lider koji će biti prihvaćen na međunarodnoj sceni. Taj politički recept donio mu je uspjeh, omogućivši mu da postane premijer, a kasnije i predsjednik.
Međutim, politički uspon Vučića nije se zaustavio samo na unutrašnjoj moći. On je uspostavio kontrolu nad institucijama, pravosuđem i kulturnim institucijama. Ekonomski model režima, koji se hvali blistavim stopama rasta, u stvarnosti se temelji na štampanju novca i rasprodaji nacionalnih resursa. Iako režim tvrdi da otvara nove fabrike i privlači investicije, u stvarnosti mnoge od tih kompanija brzo napuštaju Srbiju, prebacujući proizvodnju u susjedne zemlje.
Korupcija i povezanost sa kriminalom
Političko-ekonomske mreže koje vladaju Srbijom ne zaustavljaju se na običnoj korupciji, već idu i dalje. U tekstu se spominju veze sa organizovanim kriminalom, uključujući međunarodne kokainske mreže i prisutnost srpskog oružja u konfliktima širom svijeta. Ove strukture čine temelje za režim koji nije samo neodgovoran, već ima i duboke veze sa globalnim kriminalnim organizacijama.
Evropska politika: Zašto Vučić i dalje ostaje "prihvatljiv"?
Zapadne diplomate i evropski zvaničnici, iako su svjesni korupcije i kriminalnih veza srpskog režima, i dalje pružaju potporu Vučiću. Razlog leži u njihovoj procjeni da opozicija, podijeljena i pod uticajem nacionalizma, ne predstavlja ozbiljnu alternativu. Iako je Srbija od 2012. godine službeno kandidat za članstvo u EU, proces pristupanja je uveliko stao. Iako se EU ponaša kao da su pregovori u toku, realnost je takva da nema prognoza za proširenje Balkana u doglednoj budućnosti.
Za EU, strategija održavanja Vučića na vlasti se svodi na "bolje imati nešto nego ništa". Evropske sile smatraju da Vučić, iako autoritaran, može garantirati "stabilnost" regiona, što je definisano kao odsustvo otvorenog sukoba, dok se stvarni demokratski razvoj zemlje zapostavlja.
