HRVATSKI NOVINAR JE ZBOG ŠABANOVE SMRTI NAPISAO TEKST O KOJEM SVI GOVORE: Pročitajte ga i vi!

Nedavna smrt pjevača Šabana Šaulića u automobilskoj nesreći, između mnogih medijskih podsjećanja na zvijezdu narodne muzike, uz sve priče o rekordima prodaje albuma i koncertnih ulaznica neizbježno je dovela i do pitanja ko je još ostao i gdje su danas njegovi savremenici?

I gdje su danas uopšte “narodnjaci” ili njihova savremena izvedenica turbo-folk - zapitao se u svom tekstu poznati zagrebački rok novinar Hrvoje Horvat, autor nekoliko kapitalnih knjiga o ikona rok muzike bivše SFRJ iz osamdesetih godina prošlog vijeka.

Odgovor je, tu oko nas, u andergraundu, ili “podzemlju”, jer turbo-folk nećete čuti i vidjeti na premijernim televizijskim i radijskim programima, ali je njegova prisutnost jasna svakome ko prođe malo dalje od središta grada i uđe na svadbu ili u prostor nekog opskurnijeg kluba, po naški birtije. Pa i u “centru”. Hibridni zvuk pop-muzike ukrštene s turbo-folkom moguće je čuti i od mnogih koji pune Arenu Zagreb. Pri tom je osnovna pogreška smatrati kako mi “uvozimo” turbo-folk, jer domaći kraljevi i kraljice estrade, od Lidije Bačić, Maje Šuput, Severine i drugih, sasvim otvoreno koriste sličan zvuk, senzibilitet i mentalitet.

FOTO: Dragana Udovičić

Drugim riječima, imamo dovoljno vlastitog turbo-folk kiča pa ne trebamo kriviti susjede. Novoosnovani radio Extra FM pojavio se upravo kao tržišna ispostava takvog zvuka, prema kojemu je i “stari” Narodni radio postao jasna distinkcija između “narodnog” i “narodnjačkog”. Prije nekoliko godina, vraćajući se s festivala Exit, negde u Slavoniji u automobilu slučajno smo uhvatili neku radijsku stanicu na kojoj su puštali narodnjake. Ali ne ovaj današnji turbo-folk, nego repertoar iz osamdesetih, od Šabana Šaulića, Miroslava Ilića, preko Hanke Paldum, Halida Bešlića i mnogih čija imena nisam ni znao.

A kako i bih i kad smo tih osamdesetih vrteli sasvim drukčiji “film u glavi” i mislili da su novi talas, post-punk, Neue Slowenische Kunst i ironični “new primitives” bili muzičko štivo po kojem smo bili uporedivi sa zapadnim svijetom.

Pokazalo se da smo bili u krivu, jer od tada sve do danas “narodnjačka” matrica (p)ostala je najširi zajednički imenitelj neukusa domaće masovne publike, spremna za upotrebu čim se okupi šire društvo na nekoj svadbi ili rođendanu. No, nije to problem, jer svako ima pravo slušati šta hoće. Problem je što se zvuk tadašnjih “narodnjaka” koje smo prezirali, često i elitistički omalovažavali, pretvorio i metastazirao u nešto puno gore, bezglavi turbo-folk koji je od devedesetih naovamo ove “prave” narodnjake iz sedamdesetih i osamdesetih učinio “klasikom”.

Stoga je i mene u tih nekoliko sati začudilo kad sam, slušajući neidentifikovanu radio stanicu, shvatio koliko tu ima dobrih pjesama, svirke pravih orkestara i ozbiljnih pjevača koji su spram ovih današnjih turbo-folk Frankenštajna dom kulture s vodoskokom i zlatnim ribicama. Bijelo dugme s Alenom Islamovićem tada je odigralo ključnu ulogu u preobražaju rok-scene u ekspozituru folka. Ali ne duhovitog pastirskog roka, ili kasnijeg Bregovićevog etna, već populističkog, patetičnog kič “narodnjaštva”. A kad se lokomotiva poput Dugmeta uhvatila toga, bilo je jasno da će “pasti” čitava rok-scena.

FOTO: Aleksandar Jovanović Cile

Od pseudohardrokera Milića Vukašinovića – Miće koji je radio albume Hanke Paldum, preko sarajevske pop-scene; Plavog orkestra, Merlina, Hari Mata Harija i ostalih, narodnjački elementi vraćeni su u leksik pop-glazbe i ostali u njemu sve do danas, a molske tužbalice, lipe, jasmin, čajevi, srne, flora i fauna postale metafore koje je široka publika razumjela najbolje. Čak je i Parni valjak pjevao molsku “Jesen u meni”, jer je egzistencijalni čemer bio bitna stavka preuređene pop-scene osamdesetih.

Vratimo li se na početak teksta, za potvrdu teorije koliko je turbo-folk uhvatio korijene u Hrvatskoj spomenuću da sam taj Exit nekoliko dana proveo spavajući u Iloku i istražujući okolinu prije večernjeg odlaska na festival.

Vraćajući se noću nakon zadnje festivalske večeri u Ilok, nisam ni slutio da neću spavati do sedam ujutro. Jer su u prizemlju imali priručni disko klub, pred kojim je krcato parkiralište, a unutra program najokrutnijeg turbo-folka posvjedočilo koliko su “veliki Hrvati” na nekadašnjoj prvoj crti bojišnice, kao i “veliki Srbi” – s kojima se očigledno odlično razumiju u pitanjima muzičkog neukusa – prigrlili tu formu zabave. 

Ali i mladež na kojoj sve ostaje, pa dok se ja subotom noću vraćam pješke s nekog rok-koncerta u Tvornici, oni po Trgu bana Jelačića love taksije i raspravljaju u koji narodnjački klub otići.

Parafraziramo li istoriju, radi se o novoj hedonističkoj supkulturi “sex & drugs & turbo-folk” i, možda najvažnije, otporu roditeljskoj kulturi zabrana, kao i čistunskoj nacionalnoj kulturi koja ih je otjerala na “tamnu stranu”. Jer pobuna je, pa makar i putem turbo-folka, uvijek slatka.

Izvor: Espreso.rs