Ljiljan mnogi doživljaju kao simbol bosanske državnosti, no znate li njegovo pravo značenje?

Nakon što je na brdu Planinica iznad Mostara osvanula velika šahovnica, s druge strane već je najavljen odgovor u vidu iscrtavanja bijelog ljiljana na brdu Fortica iznad Huma. Ljiljan se danas od mnogih građana BiH, prvenstveno Bošnjaka, doživljava kao autentičan bosanski simbol i odraz višestoljetne bosanske državnosti, čije je ukidanje kao službenog simbola Bosne i Hercegovine, smatraju, bilo naprevedno. Ipak, znamo li stvarno porijeklo i značenje ovog simbola.

Heraldički ljiljan (francuski: fleur-de-lis or fleur-de-lys; na francuskom fleur znači cvijet, lis ljiljan) jedan je od najraširenijih evropskih simbola u srednjovjekovnoj heraldici i do danas se održao širom svijeta. Simbol ljiljana srećemo još u drevnoj Mesopotamiji i starom Egiptu. Heraldički ljiljan u Evropi se tradicionalno povezuju sa francuskom monarhijom, i s onim vladarskim kućama koje su potekle iz Francuske (danas: Španija, Luksemburg - kuća Burbona), te je stoljećima važio za jedan od najprepoznatljivih francuskih simbola. Ljiljan kao simbol prisutan je i u Sjevernoj Americi, u oblastima koje su naselili Francuzi, kao što su Luzijana i Kvebek (na čijoj zastavi se i danas nalazi).  Ljiljan je također i amblem italijanske provincije Firenca, a na grbu Medičija se pojavio u 16. vijeku. Simbol je i grada Lila u Francuskoj, te još mnogih kraljevskih porodica, gradova i organizacija.

Prva upotreba i značenje

 Prva potvrđena upotreba nalazi se na pečatu princa Luja, budućega Luja VIII., 1211. godine. 1211. godine. Riječ je o jedinstvenom polju s uzorkom stiliziranog ljiljana. Upotrebljava se zlatan ljiljan na plavom štitu. Takav je grb ostao u upotrebi do 1376. godine, kad je kralj Karlo V. smanjio broj ljiljana na tri, što je simboliziralo Presveto Trojstvo.
Luj VIII. pripadao je francuskoj kraljevskoj dinastiji Capet, a njegov sin Karlo I. Anžuvinac osnovao je dinastiju Anžuvinaca, čiji su članovi nosili naslov kraljeva Sicilije, Napulja, Ugarske i Hrvatske, Poljske, Albanije careva Carigrada, despota Epira, knezova Ahaje, te grofova odAnjoua i od Provanse. Zajedno s ovom dinastijom širio se i simbol ljiljana širom evropskih dvorova. Ljiljan kao simbol ima različita tumačenja, no generalno se može reći da u srednjovjekovnoj heraldici predstavlja kršćanske simbole - Sveto Trojstvo, stilizovani krst, djevicu Mariju te ima značenje čistoće i nevinost

Dolazak ljiljana u srednjovjekovnu Bosnu
Simbol ljiljana je  bio i visoko raširen na srednjovjekovnom južnoslavenskom prostoru. Grb s liljanima tako susrećemo i na grbu srednjovjekovne bosanske velikaške porodice Hrvatinić. Grb obitelji Hrvatinić sastojao se od crvenoga polja na kojemu je koso udesno bila zlatna greda s tri srebrna ljiljana, a njoj sa svake strane po jedan srebrni križ. Iznad grba bila je kaciga sa zlatnom krunom nad kojom oklopljena ruka drži zaltni mač. Desno su bila dva lebdeća crvena križa, a lijevo tri lebdeća zlatna ljiljana. U srednjovjekovnoj Srbiji motiv ljiljana srećemo na kraljevskim regalijama, manastirskim freskama, novcu. Ipak, nama najpoznatiji simbol ljiljana je onaj sa kraljevskog grba porodice Kotromanić.  Ova je porodica bila i u rodbinskim vezama i u bliskom odnosu s Anžuvincima, jer se kćerka Stjepana II. Kotromanića, Elizabeta, udala za hrvatsko-ugarskog kralja Ludovika I. Anžuvinca. Postoji također i teorija da je simbol ljiljana preuzet sa srpskog dvora na kojem je također bio prisutan, jer je prvi bosanski kralj Tvrtko također bio i u rodbinskim odnosima sa srpskom vladarskom porodicom Nemanjića. Ljiljan postaje zvaničan simbol Kotromanića s krunisanjem Trvtka za kralja, preko krune Stefana Prvovjenčanog, u manastiru Mileševa 1377. godine. Do tada na grbu Kotromanića nije bilo ljiljana, već se prvobitni grb sastojao od trake u heraldičkom polju.

Godine 1888. dva zlatna ljiljana su unijeta na grb Kraljevine Srbije kao simbol njenog kontinuiteta sa dinastijom Kotromanića. Ljiljani nisu bili na grbu Države SHS, Kraljevine Jugoslavije, ni SFRJ, ali se, što mnogi vjerovatno i ne znaju, danas nalaze na grbu i zastavi nezavisne Srbije usvojenoj 2006.

Povratak ljiljana u BiH

Godine 1992. grb sa zlatnim ljiljanima, načinjen prema grbu Kotromanića Hercegovine nalazi svoju ponovnu upotrebu s proglašenjem nezavisne Republike Bosne i Hercegovine. Zastava Republike Bosne i Hercegovine sastojala se od stiliziranoga historijskog grba na bijeloj podlozi. Godine 1998. Zastava Bosne iHercegovine je zamijenjena novom državnom zastavom. Simbol ljiljana od dobrog dijela građana BiH i dalje se doživljava kao historijski bosanskohercegovački simbol, ali istovremeno i kao nacionalni simbol bošnjačkog narodima, te se često ističe na raznim kulturnim manifestacijama, a simbol je također prisutan i na amblemima mnogih opština širom BiH.