Priznanje špijuna: CIA je odigrala ključnu ulogu u hapšenju Mandele

Donald Rickard (88), bivši operativac CIA-e, u martu 2016. godine je tokom intervjua za potrebe filma reditelja Johna Irvina koji će se prikazati na ovogodišnjem filmskom festivalu Cannesu priznao da su CIA, i on sam, odigrali ključnu ulogu prilikom hapšenja Nelsona Mandele, piše The Sunday Times.

Rickard se tokom intervjua nije pokajao za svoj postupak, ustvrdivši da je 1962. godine, kada je uhapšen "Mandela bio 'najopasniji svjetski komunist izvan Sovjetskog Saveza".

Dugogodišnji politički saradnik Nelsona Mandele ovo je otkriće nazvao "sramotnim činom izdaje" koje je "usporilo borbu protiv apartheida".

Rickard je preminuo dvije sedmice nakon razgovora s Irvinom.

Njegovo otkriće tako je raščistilo 54 godine star misterij o tome kako su južnoafričke snage sigurnosti tačno znale gdje će se Mandela, poznat kao Crna Krika, nalaziti na dan hapšenja.

Mandela je u to vrijeme bio najtraženiji čovjek u Južnoafričkoj republici. Nakon masakra u Sharpevilleu 1960. godine kada je ubijeno 69 ljudi, Mandela je prigrlio oružani otpor apartheidu, a kada je uhapšen, bio je usred planiranja gerilskog rata kao vođa oružanih snaga Afričkog nacionalnog kongresa (ANC).

Rickard, koji je tada bio američki vicekonzul u Durbanu rekao je Irvinu da je saznao Mandelina kretanja, odnosno njegov plan da otputuje u Natal. Rickard je vjerovao da je Mandela "pod kontrolom Sovjetskog saveza" te da se priprema izazvati pobunu indijskog stanovništva u Natalu.

"Natal je tada bio uzavreli lonac. Pobuna Indijaca iz Natala otvorila bi put za rusku uključenje u konflikt što bi natjeralo SAD da se uključi. Bili smo na rubu i morala se zaustaviti ta eskalacija, što je značilo da je Mandela morao biti zaustavljen i ja sam to zaustavio", rekao je Rickard.

Rickard je u to vrijeme očito imao kontakte u ANC-u te je zahvaljujući njima uspio saznati Mandelinu lokaciju te je Mandela, prerušen kao vozač, uhapšen prilikom zaustavljanja ispred Durbana. Ronnie Kasrils, član ANC-a koji je vidio Mandelu nekoliko dana prije hapšenja, rekao je da to bio "najsramotniji čin izdaje".

"Mandelino rano hapšenje je zasigurno usporilo borbu protiv apartheida. Jasno je da su tadašnji režim i njegovi špijuni blisko sarađivali s CIA-om i CIA mora objasniti što se dogodilo', dodao je Kasrils.

Rickard se 1978. godine penzionisao te se preselio u Kolorado daleko od svijeta i ljudi u kojem je djelovao dok je bio zaposlenik CIA-e. Rickarda je međutim prije tri godine pronašao James Sanders, istraživač koji je radio na službenoj biografiji Nelsona Mandele koju je napisao Anthony Sampson 1999. godine i koji je sarađivao s Irvinom na njegovom filmu, "Mandelin pištolj".

Rickard je svoje poteze opravdao činjenicom da je Sovjetski savez bacio oko na Južnoafričku republiku za vrijeme Hladnog rata.

"Mandela se opisivao kao demokrat, ali naravno, to je bila laž, on je bio komunist", ustvrdio je Rickard.

Mandela je uvijek poricao da je komunist, no kada je umro 2013. godine Južnoafrička komunistička partija je rekla da je Mandela bio član centralnog komiteta. Prijatelji Nelsona Mandele su osporili tu tvrdnju.

Kao sin Xhosa poglavice i student godine 1942. priključio se Afričkom nacionalnom kongresu (ANC), organizaciji koja se borila za prava većinskog crnog stanovništva u Južnoj Africi. Kasnije postaje jedan od glavnih organizatora u početku nenasilne borbe protiv apartheida. Nakon što te mjere nisu dale rezultate, Mandela postaje uvjeren kako jedino oružana borba može srušiti apartheid.

Organizovao je vojno krilo ANC-a i započeo kampanju sabotaža, ali prije nego što se ona intenzivirala Mandela i njegovi drugovi su uhapšeni, a poslije osuđeni na doživotni zatvor.

Iako je u zatvoru bio izolovan i marginaliziran, njegova dugogodišnja robija postala je simbol borbe protiv apartheida, a vlada Južne Afrike bila je pod pritiskom da ga pusti na slobodu.

Godine 1990. Mandela je oslobođen i s tadašnjim južnoafričkim predsjednikom započeo je pregovore s ciljem mirnog okončanja apartheida i prijenosa vlasti na crnačku većinu. Za te su napore Mandela i De Klerk godine 1993. dobili Nobelovu nagradu za mir.