Kurti za NYT: “Ne sumnjajte u NATO, spasio je moj narod”
Kosovski premijer Albin Kurti upozorio je u autorskom tekstu za New York Times da uloga NATO-a na Kosovu pokazuje da je taj savez sada “važniji nego ikad”. On navodi da je uspon Aleksandra Vučića označio povratak “ekspanzionističke” politike Slobodana Miloševića, te ističe da bi Srbiji i Rusiji odgovarao “novi front na Balkanu”.
Kurti na početku svoj teksta za NYT navodi da neki u Sjedinjenim Američkim Državama umanjuju važnost NATO-a, te da mnogi partneri saveza u Evropi brinu da će nakon američkih predsjedničkih izbora u novembru američka posvećenost ovom savezu oslabiti.
Zbog toga on smatra da je potrebno podsjetiti kako je NATO “urezan u kulturni i politički identitet” Kosova.
On navodi da je 1999. “nemilosrdna srpska kampanja koju je predvodio srpski lider i jugoslovenski predsjednik Slobodan Milošević dovela je do masakra, silovanja i proterivanja oko polovine većinskog albanskog stanovništva sa Kosova”. Ističe da je to bila “humanitarna katastrofa” koju je zaustavilo kontinuirano NATO bombardovanje srpskih snaga i položaja, a odmah potom je savez poslao skoro 50.000 vojnika na Kosovo.
“Ko bi od mojih ljudi mogao zaboraviti prizor kako su slavili vojnike NATO-a kad su stigli? Tokom proteklih 25 godina, dok je NATO pomagao u oslobađanju Kosova i održavanju mira, mi smo zauzvrat izgradili demokratiju kako bi njegovali taj mir iznutra. Proglasili smo našu nezavisnost 2008. godine, ideja koja će odjeknuti kod Amerikanaca koji su upravo proslavili svoj Dan nezavisnosti”, navodi on, te dodaje da sada većina svijeta priznaje nezavisnost Kosova.
“Za nas je bilo malo sumnje, s obzirom na svježa sjećanja na genocid u Ruandi i Bosni i Hercegovini, da bi se situacija na Kosovu brzo pogoršala bez NATO-a. Kao Kosovaru, bolno je i zamisliti koliko je moglo biti gore”, piše on.
“Bila je potrebna politička volja”
Kurti navodi da je, od samog početka, intervencija NATO-a bila humanitarne prirode. Međutim, on ističe da “humanitarna intervencija služi i nacionalnim interesima, koliko god mi željeli da vjerujemo da su te stvari odvojene”.
“Mir u Evropi i zaustavljanje ljudske patnje služili su nacionalnim interesima članica NATO-a. Konflikt na Balkanu povećava rizik od prelivanja na Zapadnu Evropu, ne samo kroz izbjegličke krize, već i uvlačenjem stranih igrača u ovo historijski značajno geopolitičko pogranično područje, ugrožavajući sigurnost Evrope”, piše on.
Zatim objašnjava da NATO “nije apstraktan subjekat koji djeluje samostalno”, te da je za ovu akciju bila potrebna politička volja.
“U slučaju Kosova, imali smo političku volju mnogih velikih sila, uključujući Sjedinjene Države, najveću vojnu silu NATO-a. Državna sekretarka Madeleine Albright poznavala je region i strahote evropskih ratova. Iako je bila snažno povezana sa (Bill) Clintonovom administracijom, intervencija je bila dvostranačka. U Kongresu je senator Bob Dole, republikanac, bio snažan zagovornik”, piše on.
Kurti ističe da vojna intervencija uvijek treba da bude posljednje sredstvo, što je tako i bilo u slučaju intervencije na Kosovu. Naime, sastanci na visokom nivou su više puta bili neuspješni, uključujući razgovore u zamku Rambouillet u Francuskoj između srpskih i albanskih predstavnika i američkih, evropskih i ruskih zvaničnika.
“Diplomatija je bila iscrpljena dok su ljudi ubijani. Rat na Kosovu bio je četvrti koji je Milošević vodio u bivšoj Jugoslaviji. Razmjer okrutnosti zahtijevao je snažan odgovor. Nakon 78 dana zračnog bombardovanja, najvećeg vojnog napada alijanse od njenog osnivanja 1949. godine, srpske oružane snage su se povukle. NATO je ostao na Kosovu, a uslijedio je povratak izbjeglica pod upravom i zaštitom Ujedinjenih nacija i Evropske unije”, navodi Kurti.
“Prisustvo NATO-a osiguralo je mir i omogućilo nam da se obnovimo. Vojske su štitile našu granicu, ali su nam također pomogle da se zaštitimo, uključujući i da izgradimo svoju vojsku, Kosovsk bezbjednosne snage”, dodaje on, te objašnjava da je prvobitna misija bila podijeljena između Francuske na sjeveru, Italije na zapadu, Njemačke na jugu i Sjedinjenih Država na istoku, sa Ujedinjenim Kraljevstvom na centralnom istoku.
Tokom godina, kako je stabilnost na Kosovu rasla, NATO je drastično smanjio svoje trupe sa početnih 50.000 na nekoliko hiljada.
“Zapad bi trebao biti ponosan na ovo postignuće”, piše Kurti, navodeći da je “Kosovo sada priznato kao najviše rangirana demokratija na zapadnom Balkanu”.
“Ovu transformaciju nije postigao samo NATO; to je zahtijevalo napore mnogih faktora i, što je najvažnije, odlučnost kosovskog naroda koji je bio uključen u politički proces. Ali NATO je omogućio ovu realnost, i nije slučajno da je rat u Ukrajini prvi veliki evropski rat u više od 100 godina u kojem zemlje zapadnog Balkana nisu učestvovale. Mir je težak posao i dinamičan – mora se stalno održavati”, piše Kurti.
“Uspon Vučića označio povratak Miloševićeve politike”
Međutim, Kurti upozorava da, iako je demokratija u porastu na Kosovu, rastu i prijetnje njegovoj sigurnosti.
“U septembru su teško naoružane srpske paravojne trupe za koje vjerujemo da su došle iz Srbije zauzele položaje u pravoslavnom manastiru Banjska u, kako je vlada SAD nazvala, visoko organizovanom naporu koji je uključivao sofisticirano oružje. Srpske vojne snage mobilisale su se u blizini naše granice, što je potez koji Sjedinjene Države kritikuju kao “destabilizirajući”. Prošle godine NATO je povećao svoje trupe sa 3.770 na oko 4.500 usred sve većih prijetnji miru”, navodi on.
Zatim spominje i političke izazove, navodeći da je 2017. “Aleksandar Vučić, bivši ministar propagande pod Miloševićem, postao je predsjednik Srbije”.
“Njegov uspon označio je povratak Miloševićevoj autoritarnoj, etnonacionalističkoj politici, posebno ekspanzionističkoj. Autoritarna politika Beograda posebno je otežavala život etničkim Srbima na Kosovu. Morali su da se snalaze u svojoj ulozi manjine u novoj zemlji sa otprilike 93 posto stanovništva etničkih Albanaca i 7 posto koje čine druge manjine, uključujući Rome i Turke. Srbija je ometala ovu integraciju. Trebala je hrabrost da se etnički Srbi priključe institucijama i postanu aktivni učesnici u zemlji”, piše on.
“Novi front na Balkanu služio bi Rusiji kao i Srbiji: Srbija bi mogla da pokuša da osvoji teritoriju agresijom, a Rusija bi mogla da ojača Srbiju kao njenog satelita, pored toga što bi ovo skrenulo pažnju svijeta od rata koji vodi u Ukrajini. Za vrijeme Vučića, Srbija je mnogo ulagala i u svoju vojnu i u vojnu saradnju sa Rusijom”, dodaje Kurti, te citira izvještaj američkog ministarstva odbrane iz 2019. u kojem stoji da “Srbija pruža najpovoljnije okruženje za ruski uticaj na Zapadnom Balkanu”.
Kurti navodi da Kosovo, s druge strane, nije dozvolilo takav uticaj i ostalo “čvrsto prozapadno”.
“Četvrtinu vijeka nakon njegove intervencije, uloga NATO-a na Kosovu dokazuje da je ta organizacija važnija nego ikad. Njegova snažna iskustva u zemlji pokazuju da su demokratija i institucionalna podrška koje je savez pomogao da se uspostave, zajedno sa vanjskim prijetnjama koje je spriječio, uspješno održali mir. Nažalost, 25 godina kasnije, ponovo se suočavamo sa ratom i prijetnjama ratom u Evropi. Ovdje se mir održava samo našom sposobnošću da ga branimo kada je direktno izazvan, a prijetnja takvog izazova je stvarnija nego ikad”, navodi Kurti na kraju.